کفشدوزک خربزه Epilachna chrysomelina Foure
Coleoptera: Coccinellidae
اسامی دیگر: کفشدوزک 12 نقطه ای جالیز، سوسک شرقی نقطه دار خیار
Eng.: Spotted oriental cucumber beetle
میزبان: انواع خربزه، خیار و هندوانه
کفشدوزک خربزه یکی از آفات مهم خربزه بوده که در ایران در سال 1317 توسط افشار شرح داده شده است.
ریخت‌شناسی: حشرة کامل، کغشدوزک نسبتأ بزرگی است به طول 7_ 8 میلیمتر و عرض آن در عریضترین قسمت بدن از 5 میلیمتر تجاوز نمی‌کند. رنگ عمومی بدن قرمز آجری گردآلود و بالپوشها محدب و به صورت نیم کره کامل بوده که از کرکهای ظریف و سفیدی پوشیده شده است و 12 نقطه سیاه با حاشیه نارنجی کمرنگ آنها را آراسته می سازد. لکه‌های مزبور در روی هر بالپوش که به حالت قرینه قرار دارند 6 عدد میباشد. شاخکها نخوش و از 11 بند تشکیل شده و مفصلهای اول و دوم مفصلهای آخری بزرگ و ماسو نامیده میشود. فاصله بین دو شاخک و چشم کمتر از فاصله بین دو شاخک که به پیشانی متصل است میباشد. پنجه‌ها چهار مفصلی و ناخنها از وسط دوشاخه شده است. تخمها ابتدا به رنگ شیری و بعد زرد متمایل به نارنجی است. طول تخمها 7/1 - 2 میلیمتر دوکی شکل و در دو سر باریک و بطور دسته های 10-40 تائی در سطح زیرین برگ توسط حشرة ماده گذارده میشود. لارو حشره
پس از رشد کامل زردرنگ و در حدود 8 _ 9 میلیمتر طول داشته و دارای خارهای منشعبی در قسمت پشتی است که به لارو شکل خاصی میدهد. روی حلقه اول و آخر بدن هر کدام چهار و روی حلقه‌های دیگر هر کدام 6 خار منشعب وجود دارد. در طرفین سر لارو شش عدد چشم ساده موجود است. شفیره تخم مرغی شکل و مانند لاروها پوشیده از خارهای منشعب میباشد. در موقع شفیره شدن پوست آخرین سن لاروی در انتهای شکم جمع شده به اشیاء اطراف خود مانند خس و خاشاک وکلوخ و غیره چسبیده و بحالت تقریبا معلق و بی‌حفاظ به رنگ زرد تیره باقی میماند (ریونی، 1962، آرقند، 1358.
زیست شناسی: زمستانگذرانی بصورت حشره کامل در زیر بقایای گیاهی، علف های هرز حاشیه مزارع، شکاف زمین و زیر پوستک درختان.در بهار از پناهگاه زمستانه خارج شده و حشرات ماده در نسل اول به طور متوسط 650 تخم می گذارند. و در نسل های بعدی 400-300 تخم می گذارند. لاروها پس از خروج از تخم ابتدا از گیاهان وحشی کدوئیان و با گرم شدن هوا فعالیت آنها زیاد تر شده و به جالیزها حمله میکنند. بسته به شرایط آب و هوایی 5-3 نسل در سال ایجاد می نمایند.
خسارت: حشره کامل و لارو کغشدوزک هر دو از برگ و بار بوته جالیز تغذیه نموده و برگ را به صورت توری در می آورند. گاهی حشرات کامل به تخمدان گلهای گیاه میزبان نیز حمله کرده و آنها را از بین می‌برند (زاهدی 1342). اولین مرحله خسارت این آفت را در وارمین در دهه اول اردیبهشت و موقعی که بوته ها 7 - 3 برگه هستند مشاهده نموده و در فسا و جهرم دهه اول فروردین ماه بوده است. مقدمات فعالیت و خسارت ا ین کغشدوزک روی هندوانه ابوجهل نیز میباشد. حشره بالغ کغشدوزک خربزه از اواسط پائیز تا اوائل بهار بدون هیچگونه فعالیتی معمولاً بطور براکنده در پناهگاههای مختلف از قبیل شکاف درختان و دیوارها و یا زیرسنگها و خاشاک اطراف مزارع جالیزکاری بسر می برد.
کنترل: جمع آوری برگهای آلوده به تخم، از بین بردن میزبان های وحشی. مبارزه شیمیایی بهتر است مصادف با ظهور حشرات بالغ زمستانگذران و یا با باز شدن تخم ها و ظهور لاروهای سن یک از سمومی نظیر تیودان، فن‌پروپاترین به میزان 2 لیتر در هکتار یا مالاتیون 5/1 لیتر در هکتار استفاده شود.
